*پویا مهرابی
.به گزارش دست دوز، از چرم برای تولید کالاهای مختلف مانند پوشاک(کفش، کلاه، کاپشن، دامن، شلوار و کمربند)، کاغذ دیواری های چرمی و پوشش مبلمان استفاده می شود. همچنین چرم در صحافی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. چرم در طرح ها و انواع مختلف و با روش های مختلف تولید می شود.
انواع چرم
به طور کلی، چرم در چهار نوع زیر به فروش می رسد:
چرم دانه دار کامل
چرم دانه دار کامل به چرمی گفته می شود که برای از بین بردن نقص های ظاهری (علامت هایی که به صورت طبیعی بر روی آن وجود دارند) تحت فرآیند های مختلفی چون سنباده کشی یا براق کردن و ... قرار نمی گیرد. دانه های باقی مانده بر روی چرم، باعث استحکام و دوام بیشتر آن می شوند. همچنین این دانه ها، قابلیت تنفس پذیری نیز دارند که باعث می شود تا در زمان تماس طولانی تر، رطوبت کمتری ایجاد کند. این نوع چرم به جای این که رنگ و روی خود را از دست دهد، در طول عمر خود دچار زنگار می شود. مبلمان چرمی و کفش های چرمی با کیفیت اغلب از چرم دانه دار کامل ساخته می شوند. چرم های دانه دار کامل اغلب به صورت چرم آنیلین و نیمه آنیلین تکمیل می شوند.
چرم بالا دانه
چرم بالا دانه (که متداولترین نوع چرم به کار رفته در محصولات گران چرمی می باشد) از نظر کیفیت در رده دوم قرار دارد. در این نوع چرم لایه جدا کننده داخلی(Split) از چرم جدا شده است و در نتیجه این چرم، نسبت به چرم دانه دار کامل، نازک تر و انعطاف پذیر تر است. سطح آن سنباده کشی شده است و یک لایه نهایی نیز به آن اضافه شده است که باعث می شود تا چرم، حالتی سرد تر و پلاستیک مانند داشته و حالت تنفس کمتری به خود بگیرد. همچنین این کار از ایجاد زنگار طبیعی جلوگیری خواهد کرد. این نوع چرم، عمدتا ارزان تر از چرم دانه دار کامل است و همچنین در مقابل لکه ها نیز مقاومت بیشتری دارد.
دانه اصلاح شده
چرم دانه اصلاح شده، چرمی است که دانه های مصنوعی بر روی سطح آن قرار گرفته اند. پوست هایی که برای ساخت چرم اصلاح شده استفاده می شوند فاقد کیفیت لازم برای استفاده در دباغی گیاهی و یا در چرم آنیلین هستند. نواقص این چرم اصلاح می شوند یا با سنباده، به طور کامل از پوست حذف می شوند و سپس دانه های مصنوعی به صورت برجسته بر روی سطح آن قرار می گیرند. در نهایت این مجموعه برای زیبایی بیشتر، رنگ می شود و یا لکه هایی بر روی آن ایجاد می شود. بیشتر چرم های با دانه اصلاح شده در ساخت چرم های رنگی استفاده می شوند زیرا رنگدانه های جامد باعث می شوند تا اصلاحات چرم و همچنین نواقص موجود بر روی آن دیده نشوند. چرم های دانه اصلاح شده اغلب در دو نوع تکمیل شده چرم رنگی و چرم نیمه آنیلین موجود هستند.
اسپلیت
چرم اسپلیت یا جدا شده، چرمی است که از قسمت فیبری پوست ساخته می شود. در واقع در جریان عملیات جداسازی پس از این که قسمت بالایی پوست برای ساخت چرم بالا دانه از آن جدا شد، از قسمت زیرین پوست برای ساخت این نوع چرم استفاده می شود. خود لایه زیرین پوست را نیز می توان در صورتی که ضخامت آن به حد کافی باشد به طور مجدد جدا کرد که حاصل آن، بخش جدا شده میانی و بخش زیرین و نزدیک به گوشت خواهد بود. در پوست های بسیار ضخیم، لایه میانی را نیز می توان تا جایی که ضخامت اجازه می دهد، به بخش های مختلف تقسیم کرد. در ادامه یک لایه مصنوعی بر روی سطح، چرم جدا شده قرار می گیرد و سپس دانه ها به صورت مصنوعی بر روی سطح آن ایجاد می شوند. از این نوع چرم برای ساخت جیر استفاده می شود. قوی ترین جیر ها، معمولا با استفاده از اسپلیت های بدون دانه و یا از لایه جدا شده زیرین که در تماس با گوشت قرار دارد ساخته می شوند. جیر ها در دو سمت خود، کرکی هستند. تولید کنندگان از تکنیک های مختلفی برای ساخت جیر از چرم دانه دار کامل استفاده می کنند. جیر معکوس، چرم دانه داری است که به گونه ای طراحی شده تا دانه های آن، در سطح چرم قرار نداشته باشند. این نوع از جیر، به عنوان جیر واقعی تلقی نمی شود.
چرم های غیر متداول تر شامل موارد زیر هستند:
چرم های دباغی شده با مواد گرفته شده از مغز حیوانات که در فرآیند دباغی آن ها، از مغز حیوانات و یا سایر مواد چرب دیگر برای تغییر چرم استفاده شده است. چرمی که از این فرآیند حاصل می شود انعطاف پذیر بوده و شبیه به جیر است. این نوع چرم معمولا به شدت دود داده می شود تا از بازگشتن آن به حالت پوست خام جلوگیری شود. اگر این چرم خیس شود، نرم کردن مجدد آن آسان تر است و همچنین می تواند حشراتی که در چرم نفوذ می کنند را دفع کند.
چرم براق، چرمی معمولی است که از ماده ای درخشان و براق به عنوان لایه نهایی بر روی آن استفاده شده است. مخترع این نوع چرم، Seth Boyden فرآیند تولید آن را برای اولین بار در سال 1848 و در New Jersey آمریکا انجام داد.
انواع چرم ماهی
چرم ماهی، به دلیل طرح و رنگ خاص خود محبوب است. از این نوع چرم عمدتا برای ساخت کیف و کفش استفاده می شود. پوست ماهی مشابه سایر پوست ها دباغی می شود. از جمله ماهی هایی که برای این کار استفاده می شوند سالمون، لوتی و ماهی های خاویاری هستند.
چرم ماهی سالمون
این نوع چرم که بیشتر در نروژ و ایسلند تولید می شود، پولک های ریزی دارد. مقاومت و ظاهر شیک این چرم، آن را به محبوب ترین چرم ماهی تبدیل کرده است.
چرم ماهی لوتی
این نوع ماهی در رود نیل دیده می شود و پوست آن با پولک های بزرگ، گرد و نرمش شناخته می شود.
چرم گرگ ماهی
پوست این ماهی صاف، بدون پولک و دارای لکه های تیره است و به صورت راه راه است که علت آن، اصطکاک و برخورد مداوم با صخره های آبی است.
چرم روغن ماهی
پولک های این ماهی از سالمون کوچک تر هستند اما بافت آن ها متنوع تر است و می توانند صاف یا ناصاف باشند.
چرم ماهی خاویار
این ماهی که به خاطر خاویارش شناخته می شود، چرمی بسیار گران نیز دارد.
چرم مارماهی
این ماهی پولک ندارد اما پوست آن درخشان است.
چرم ماهی تیلاپیا
این ماهی که اصالت آن به آفریقا بر می گردد و امروزه در مکان های مختلفی پرورش داده می شود چرمی زیبا دارد که از نظر خصوصیات مقاومتی، شبیه به سالمون و لوتی است.
چرم ساغری(Shagreen)
این چرم حتی از زمان جنبش هنر تزئینی در تولید مبلمان مورد استفاده قرار می گرفت. کلمه Shagreen از زبان فرانسوی ریشه گرفته است. این چرم به عنوان چرمی که کار کردن با آن فوق العاده دشوار است شناخته می شود. علت این دشواری گود بودن پولک های ماهی است. چرم ساغری یکی از گران ترین چرم ها به شمار می رود.
چرم لقمه ماهی
در تایلند، چرم لقمه ماهی در ساخت کیف پول و کمربند های چرمی مورد استفاده قرار می گیرد. چرم لقمه ماهی محکم و با دوام است. این چرم اغلب با استفاده از رنگ مشکی رنگ می شود و بر روی آن، برجستگی های دایره ای کوچکی به شکل طرح لکه های پشت بدن لقمه ماهی ایجاد می شود. این برجستگی ها اغلب به رنگ سفید هستند تا تزئین این چرم بیشتر خودش را نشان دهد. پوست دباغی نشده لقمه ماهی به عنوان دسته بر روی شمشیر های چینی، شمشیر های دسته سبدی اسکاتلندی و شمشیر های کاتانای ژاپنی نیز استفاده می شود. همچنین، از چرم لقمه ماهی در مواردی که اصطکاک و خوردگی بالایی وجود دارد مثلا در لباس های چرمی موتورسواران مسابقه ای (به خصوص در دستکش ها، که در آن مقاومت بالا در برابر خوردگی باعث می شود تا در هنگام حادثه، از پارگی آن ها جلوگیری شود) استفاده می شود
چرم کوسه
این چرم دارای برآمدگی های کوچکی می باشد که آن را بسیار سخت می کند. کیف های دستی ساخته شده از پوست کوسه زمانی طرفداران زیادی داشتند اما میزان علاقه به این محصولات به دلیل بالا بودن هزینه های ماده مصرفی و تولید آن، بسیار کم شده است. علاوه بر این، کار کردن با این چرم بسیار دشوار است.
چرم واچتا
از این چرم برای تزئین چمدان ها و کیف های دستی چرمی استفاده می شود. این چرم تحت فرآیند های ثانویه قرار نمی گیرد و در نتیجه، نسبت به آب و لکه ها آسیب پذیر است. نور آفتاب باعث می شود تا چرم طبیعی تیره شود.
چرم اسلینک(Slink)
از پوست بره هایی که هنوز متولد نشده اند تهیه می شود. این چرم بسیار نرم است و از آن برای ساخت دستکش استفاده می شود.
چرم گوزن
نوعی چرم سخت و ضد آب می باشد. علت این ویژگی ها، سازگار شدن گوزن با زیستگاه های خود که در آن بیشه زار ها و خار های فراوانی وجود دارد، است. چرم گوزن توسط جوامع مختلفی مانند سرخ پوست ها مورد استفاده قرار گرفته است. بیشتر چرم های گوزن مدرن، از حیات وحش تامین نمی شوند و برای این کار از گوزن هایی که صرفا به منظور استفاده از پوستشان پرورش داده شده اند، استفاده می شود. با این وجود، هنوز هم در شهر هایی که از نظر تاریخی، صنعت دباغی بسیار قوی داشتند( مثلا Gloversville یا Johnstown) مقادیر بسیار زیادی از پوست گوزن، از طریق شکار در حیات وحش تامین می شود. چرم گوزن در ژاکت ها و اورکُت ها، لوازم ورزش های رزمی مثلا در کندو بوگو و در لوازم جانبی شخصی مثلا کیف های دستی کیف پول مورد استفاده قرار می گیرد.
پوست چرم بزی
این چرم نرم است اما مقاومت بالایی دارد و برای کار هایی چون ساخت دستکش های باغبانی مقاوم در برابر خار ها استفاده می شود.
چرم نوبوک
این نوع چرم، چرم بالادانه ای است که از پوست گاو تهیه می شود و بر روی قسمت دانه دار و یا سمت دیگر آن، سنباده کشی انجام می شود تا بر روی آن، پرز هایی کوتاه از فیبر های پروتئینی ایجاد شود. این کار باعث می شود تا سطحی مخملی شکل بر روی چرم ایجاد شود.
چرم روس
شکل خاصی از پوست گاو دباغی شده با تنه درختان است. وجه تمایز این چرم، دارا بودن یک مرحله روغن کاری پس از دباغی شدن پوست است که در آن، روغن توس وارد بافت های چرم می شود تا آن را مقاوم تر، انعطاف پذیرتر و نفوذناپذیر تر کند.
دو نوع چرم دیگر نیز وجود دارند که اغلب در محصولات خاص مانند کیف ها، چمدان ها و کیف پول ها مورد استفاده قرار می گیرند:
چرم کمربندی
نوعی چرم دانه دار کامل است که در گذشته از آن برای ساخت تسمه قرقره های مکانیکی و سایر ماشین آلات استفاده می شد. امروزه، این نوع چرم بر روی سطح کیف های دستی و کیف های پول دیده می شود و می توان آن را با حس ضخیم و سفت بودن و همچنین سطح صاف آن تشخیص داد. چرم کمربندی، عمدتا گونه بسیار سنگین تر چرم دانه دار کامل با دباغی گیاهی است.
چرم ناپا
چرم ناپا با استفاده از کروم دباغی می شود و نرم و انعطاف پذیر است. از این چرم عمدتا در کیف های پول، کیف های لوازم آرایشی و بهداشتی و سایر وسایل شخصی چرمی استفاده می شود.
چرم هایی که در ادامه معرفی می شوند، چرم های آلی حقیقی به شمار نمی روند بلکه موادی هستند که در داخل آن ها از رشته های چرمی استفاده شده است. با وجود این که مصرف کننده غالبا می تواند لایه بیرونی ماده را ببیند و امکان مشاهده مقدار چرم به کار رفته در داخل ماده وجود ندارد، هر کدام از این مواد ممکن است بر اساس قضاوت شخصی افراد، به عنوان چرم اصل معرفی شوند.
چرم پیوندی
ماده ای مقرون به صرفه است که از اضافات چرم آلی باقی مانده( از کارگاه های چرم سازی و...) استفاده می کند. در این حالت، این چرم های اضافی تکه تکه می شوند و سپس توسط پلی اورتان یا لاتکس بر روی یک صفحه فیبر، به یکدیگر متصل می شوند. درصد چرم آلی که در این مخلوط به کار می رود متغیر است (10 تا 90 درصد) و باعث ایجاد بافت و بوی متفاوت می شود. هزینه های کمتر این نوع چرم، آن را به گزینه ای محبوب برای تولید لوازم و مبلمان منزل، به خصوص برای لوازم تجاری که به دوام بالایی نیاز دارند، تبدیل کرده است. البته میزان دوام این نوع چرم بسته به فرمول ساخت آن، می تواند متفاوت باشد.
چرم بایکست(Bycast)
این چرم، نوعی چرم اسپلیت به شمار می رود که لایه از پلی اورتان بر روی آن روکش شده و سپس برجسته شده است. بایکست، اولین بار برای صنعت کفش سازی مورد استفاده قرار گرفت و سپس در صنعت مبلمان سازی نیز مورد استفاده قرار گرفت. فرمول اولیه این محصول که توسط شرکت Bayer بسیار قوی بود اما هزینه زیادی داشت. ماده ای که امروزه با نام بایکست تولید می شود ماده ای است که کمی سخت تر ولی ارزان تر از چرم بالا دانه است بافتی بسیار منسجم تر دارد. به دلیل این که سطح این نوع چرم با پلاستیک پوشانده شده است، تمیز کردن و نگهداری آن آسان تر است اما تعمیر آن کاری دشوار است.
چرم های غیر گاوی
امروزه بیشتر چرم های تولیدی، از پوست گاو ساخته می شوند اما موارد استثنای زیادی هم وجود دارند. پوست بره و گوزن برای تولید چرمی نرم استفاده می شود که در لوازم گران و لوکس مورد استفاده قرار می گیرد. پوست گوزن و اِلک به طور گسترده در ساخت دستکش های کار و کفش های خانگی مورد استفاده قرار می گیرند. پوست خوک، نیز در وسایل مختلفی مانند زین اسب مورد استفاده قرار می گیرد. از پوست بوفالو، بز، تمساح، مار، شترمرغ، کانگورو و گاومیش نیز می توان برای تولید چرم استفاده کرد.
چرم کانگورو
از چرم کانگورو برای ساخت وسایلی استفاده می شود که باید محکم و انعطاف پذیر باشند. از این ماده عمدتا برای ساخت وسایلی چون شلاق دام استفاده می شود. بعضی موتور سواران ترجیح می دهند در لباس موتورسواری از چرم کانگورو استفاده شود زیرا این چرم سبک است و در مقابل خوردگی نیز دوام بالایی دارد. از چرم کانگورو برای ساخت لوازم شکار، کفش های فوتبال و کیسه سرعتی در بوکس نیز استفاده می شود. در برهه های مختلفی از تاریخ، چرمی که از پوست جانوران عجیب و غریب ساخته می شد، محبوبیت یافت. به همین دلیل، گونه های خاصی از مار و کروکدیل همچنان شکار می شوند.
چرم شترمرغ
اگرچه شترمرغ ها در ابتدا و اوایل قرن 19 برای پرهایشان پرورش داده می شدند اما امروزه گوشت و پوست آن ها محبوبیت فراوانی یافته است. از فرآیند های مختلفی برای پردازش پوست شترمرغ استفاده می شود که هرکدام از این فرآیند ها، محصول خروجی متفاوتی خواهد داشت. این محصولات شامل لوزام منزل، کفش، وسایل مربوط به ماشین، لوزام جانبی و لباس است. در حال حاضر، چرم شترمرغ توسط بسیاری از مزون های مُد مانند Hermès، Prada، Gucci و Louis Vuitton مورد استفاده قرار می گیرد. چرم شترمرغ به طور ذاتی دارای حالتی مشابه حالت سیخ شدن مو بر روی پوست هستند که علت آن، فولیکول های بزرگ آن هاست که پر ها از این طریق رشد می کنند.
جذاب ترین قسمت خرید ابزار ،چرم می باشد. وارد فروشگاه های چرم می شوید و تنوع و رنگ آنها باعث می شود که هدف خود را فراموش کرده با صرف هزینه بسیاری مقدار زیاد چرم خریده که نهایتا نمی دانید با آن چه کنید. برای یاد گیری و اموزش چرم کافیست تنها یک نمونه چرم به مقدار لازم خریدادری کرده و هدفمند جلو بروید.برای شروع خرید ۵ پا چرم کافی میباشد
چرم سبک
چرمی است که از پوست حیواناتی مانند گوسفند، بز، بزغاله و بره به دست می آید که بسیار ظریف و نازک است و به همین علت هم در ساخت محصولاتی مانند لباس، کاپشن و دستکش استفاده شده و از نوع کیفیت پایین تر آن به عنوان آستری کفش و لباس استفاده می گردد.
چرم نیمه سنگین
به چرمی گفته می شود که از پوست حیواناتی مانند کروکودیل و شتر مرغ به دست می آید و به علت کمیاب و گران قیمت بودن بیشتر در ساخت محصولاتی که جنبه تزیینی دارند و یا لوکس محسوب می شوند مورد استفاده قرار می گیرد.
چرم سنگین
به چرمی گفته می شود که از پوست حیواناتی مانند گاو ،گاومیش ،گوساله و شتر و …به دست می آید. چرم سنگین بهترین نوع جهت استفاده های معمول می باشد و دارای بیشترین مقاومت و زیباترین رخ در میان دیگر انواع است. این نوع چرم به علت استحکام و مقاومت بالا به مصرف در زیره و رویه کفش ،ساخت کیف های دستی و جیبی مرغوب و یا تسمه های ماشین آلات صنعتی و …می رسد.
چرم سنگین و انواع آن
چرم گاوی
چرمی با دوام و مقاوم است که با وجود تولید الیاف پیشرفته، همچنان در بسیاری موارد همچون دستکش ایمنی در کاربردهای شیمیایی و پوشش حرفه‌ای موتور سواری از بهترین انتخاب‌ها است .این نوع چرم دارای الیاف متراکم است به همین دلیل مقاومت بالایی دارد، سطح آن صاف و در اصطلاح بدون گرین می باشد، بر اساس مورد مصرف به صورت نرم و خشک در ضخامت های متفاوت ارائه می شود کاربرد عمومی آن در تهیه کفش و انواع کیف گاها در تهیه لباس و دستکش هم از آن استفاده می گردد.
چرم گوسفندی
چرمی زیبا، با قیمت مناسب میباشد و دوام خوبی دارد. تراکم الیاف آن به نسبت سایر چرمها کم است سطح آن مانند چرم گاوی صاف است، لطافت و سبکی آن باعث گردیده که بصورت عمده در لباس و دستکش مورد استفاده قرار گیرد. انواع کیفی آن نیز جهت تهیه کیف های زنانه تولید می شود.
چرم بزی
تراکم الیاف آن به نسبت چرم گاوی کمتر ولی از چرم گوسفندی بیشتر است و مقاومت بالایی دارد. محل خروج مو به وضوح بر روی چرم مشاهده می شود و به راحتی از سایر چرم ها قابل تشخیص است. با توجه به کاربرد آن به دو صورت نرم و خشک ارائه می شود. موارد مصرف آن در انواع کیف و کفش زنانه می باشد.
چرمهای ماهی‌ها ، خزندگان و انواع پستانداران
بطور کلی ، بیشتر چرم مورد نیاز بشر، از پوست حیوانهایی مانند گاو ، گوسفند ، بز و خوک بدست می‌آید. این حیوانات را بیشتر به خاطر گوشت آنها پرورش می‌دهند. در واقع پوست آنها ، یک فراورده فرعی به حساب می‌آید. اما حیواناتی هم هستند که تنها به خاطر استفاده از پوستشان شکار می‌شوند. از پوست شتر مرغ نیز چرم بسیار سخت و مرغوب بدست می‌آید که از آن در تهیه کیف و کفش و چمدان استفاده می‌شود. بطور کلی میتوان گفت که بجز حشرات ، کمتر مخلوق چرنده یا خزنده‌ای وجود دارد که نتوان پوست آن را به چرم مرغوب تبدیل کرد.
پوست مار و مارمولک
این نوع پوست ، بسیار نازک و در عین حال محکم است. وقتی که پوست پیرایی می‌شود، ترک نمی‌خورد و آبرفتگی و کشیدگی پیدا نمی‌کند و دوام و استحکام زیادی دارد. پوست مارمولکها ، گرانتر از پوست مارها است. از یک مارمولک میتوان حدود ۳۰ سانتیمتر مربع پوست بدست آورد.
چرم پوست مار و مارمولک
پوست کروکودیلها و سوسمارها
این حیوانات ، پوست زیبایی دارند و از روی نقش‌های بزرگ به راحتی می‌توانند تشخیص داده شوند. این پوست ها ، به اندازه‌ای شهرت دارند که برای ساخت تقلبی آنها با پرس‌های فولادی ، نقش‌های سوسمار را بر روی پوست گاو ، نقش و ثابت می‌کنند. پوست سوسمار ، بیشتر از پوست کروکودیل مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای ساخت چمدانهای درجه یک ، کیفهای زنانه و کفشهای مرغوب درجه یک استفاده می‌شود.
چرم پوست کروکودیلها و سوسمارها
پوست پرندگان
پوست پرندگانی که برای استفاده از پر و بالشان پرورش می‌یابند، تنها در صورتی به چرم تبدیل می‌شوند که پرنده ، مرده یا کشته شود.
چرم پوست پرندگان
پوست ماهی
در میان ماهی‌ها ، کوسه دارای مناسبترین پوست برای تولید چرم است. چرم موسوم به شاگرین از پوست این حیوان ساخته می‌شود.
پایان خبر/